Python’da Nesne Yönelimli Programlama (OOP), programları nesneler etrafında yapılandırma yaklaşımıdır. Bu yaklaşım, kodun daha düzenli, tekrar kullanılabilir ve yönetilebilir olmasını sağlar. OOP, modern yazılım geliştirmenin temel taşlarından biridir ve birçok alanda yaygın olarak kullanılmaktadır.
- Bu dersin sonunda, OOP’nin temel prensiplerini anlayacaksınız.
- Bu dersin sonunda, Python’da sınıfları ve nesneleri nasıl tanımlayacağınızı öğreneceksiniz.
- Bu dersin sonunda, kalıtım, çok biçimlilik ve kapsülleme gibi OOP kavramlarını uygulayabileceksiniz.
- Bu dersin sonunda, OOP kullanarak basit bir Python projesi geliştirebileceksiniz.
- Nesne: Verileri ve bu veriler üzerinde işlem yapan fonksiyonları bir araya getiren yapıdır.
- Sınıf: Nesnelerin şablonudur. Nesneler sınıflardan oluşturulur.
- Kalıtım: Bir sınıfın özelliklerini başka bir sınıfa aktarma mekanizmasıdır.
- Çok Biçimlilik: Bir fonksiyonun farklı nesneler üzerinde farklı şekillerde çalışabilmesidir.
- Kapsülleme: Verileri ve metotları bir arada tutarak dışarıdan erişimi kontrol etme yöntemidir.
Nesne Yönelimli Programlamanın Temel Kavramları
OOP, gerçek dünyadaki nesneleri modelleyerek yazılım geliştirmeyi kolaylaştıran bir yaklaşımdır. Bu yaklaşımda, programlar nesneler ve bu nesnelerin birbirleriyle etkileşimi üzerine kurulur. Peki, OOP’nin temel kavramları nelerdir?
Sınıflar ve Nesneler
Sınıf, nesnelerin şablonudur. Bir nesne oluşturmak için sınıf kullanılır. Örneğin, ‘Araba’ bir sınıf olabilir ve bu sınıftan ‘BMW’, ‘Mercedes’ gibi nesneler oluşturulabilir. Sınıf, nesnelerin özelliklerini (renk, marka, model) ve davranışlarını (hızlanma, fren yapma) tanımlar.
Aşağıdaki Python kodu bir ‘Araba’ sınıfı tanımlar:
class Araba:
def __init__(self, marka, model, renk):
self.marka = marka
self.model = model
self.renk = renk
def hizlan(self):
print("Araba hızlanıyor...")Bu sınıftan bir nesne oluşturmak için:
araba1 = Araba("BMW", "X5", "Beyaz")
print(araba1.marka) # Output: BMW
araba1.hizlan() # Output: Araba hızlanıyor...Nesne, sınıfın bir örneğidir. Her nesne, sınıfın tanımladığı özelliklere ve davranışlara sahiptir. Ancak, her nesnenin özellikleri farklı değerlere sahip olabilir.
Kalıtım (Inheritance)
Kalıtım, bir sınıfın (alt sınıf) başka bir sınıfın (üst sınıf) özelliklerini ve metotlarını miras almasıdır. Bu, kodun tekrar kullanılabilirliğini artırır ve daha düzenli bir yapı oluşturulmasını sağlar. Örneğin, ‘ElektrikliAraba’ sınıfı, ‘Araba’ sınıfından kalıtım alabilir ve ‘Araba’ sınıfının tüm özelliklerine ek olarak ‘bataryaKapasitesi’ gibi yeni bir özelliğe sahip olabilir.
Aşağıdaki Python kodu, ‘ElektrikliAraba’ sınıfının ‘Araba’ sınıfından nasıl kalıtım aldığını gösterir:
class ElektrikliAraba(Araba):
def __init__(self, marka, model, renk, bataryaKapasitesi):
super().__init__(marka, model, renk)
self.bataryaKapasitesi = bataryaKapasitesi
def sarjEt(self):
print("Araba şarj ediliyor...")Kalıtım sayesinde, ‘ElektrikliAraba’ sınıfı ‘Araba’ sınıfının tüm özelliklerine ve metotlarına sahiptir ve ek olarak ‘bataryaKapasitesi’ özelliğine ve ‘sarjEt’ metoduna sahiptir.
Çok Biçimlilik (Polymorphism)
Çok biçimlilik, bir nesnenin farklı durumlarda farklı şekillerde davranabilmesidir. Bu, aynı metodun farklı sınıflarda farklı şekillerde uygulanabilmesi anlamına gelir. Örneğin, ‘SesÇıkar’ metodu hem ‘Kedi’ hem de ‘Köpek’ sınıflarında tanımlanabilir, ancak her sınıf bu metodu farklı şekilde uygulayabilir (Kedi miyavlar, Köpek havlar).
Aşağıdaki Python kodu, çok biçimliliğin nasıl kullanıldığını gösterir:
class Kedi:
def sesCikar(self):
print("Miyav!")
class Kopek:
def sesCikar(self):
print("Hav!")
def sesCikart(hayvan):
hayvan.sesCikar()
kedi = Kedi()
kopek = Kopek()
sesCikart(kedi) # Output: Miyav!
sesCikart(kopek) # Output: Hav!Burada, ‘sesCikart’ fonksiyonu hem ‘Kedi’ hem de ‘Köpek’ nesnelerini kabul eder ve her nesnenin ‘sesCikar’ metodunu çağırır. Her nesne, kendi sınıfına özgü şekilde ‘sesCikar’ metodunu uygular.
Kapsülleme (Encapsulation)
Kapsülleme, verileri ve metotları bir arada tutarak dışarıdan erişimi kontrol etme yöntemidir. Bu, verilerin yanlışlıkla değiştirilmesini önler ve daha güvenli bir yapı oluşturulmasını sağlar. Python’da, bir özelliğin veya metodun başına tek alt çizgi (_) veya çift alt çizgi (__) eklenerek kapsülleme sağlanabilir.
Aşağıdaki Python kodu, kapsüllemenin nasıl kullanıldığını gösterir:
📚 İlginizi çekebilir: Python Programlama: Yeni Başlayanlar İçin Temel Kılavuz
class Hesap:
def __init__(self, bakiye):
self.__bakiye = bakiye # Özel özellik
def getBakiye(self):
return self.__bakiye
def paraYatir(self, miktar):
self.__bakiye += miktar
hesap = Hesap(1000)
# print(hesap.__bakiye) # Hata: 'Hesap' nesnesinin '__bakiye' özelliği yoktur
print(hesap.getBakiye()) # Output: 1000
hesap.paraYatir(500)
print(hesap.getBakiye()) # Output: 1500Burada, ‘__bakiye’ özelliği özel olarak tanımlanmıştır ve doğrudan dışarıdan erişilemez. Ancak, ‘getBakiye’ metodu aracılığıyla erişilebilir ve ‘paraYatir’ metodu aracılığıyla değiştirilebilir.
| Kavram | Açıklama | Örnek |
|---|---|---|
| Sınıf | Nesnelerin şablonu | Araba, Öğrenci |
| Nesne | Sınıfın bir örneği | BMW, Ayşe |
| Kalıtım | Bir sınıfın özelliklerini başka bir sınıfa aktarma | ElektrikliAraba (Araba sınıfından kalıtım alır) |
Python’da OOP Uygulamaları
OOP, Python’da birçok farklı alanda kullanılabilir. İşte bazı örnekler:
📚 İlgili konu: Python ile Veri Analizi: Adım Adım Uygulama Rehberi
- Web Geliştirme: Django ve Flask gibi web framework’leri, OOP prensiplerini kullanarak daha düzenli ve yönetilebilir web uygulamaları geliştirmeyi sağlar.
- Veri Analizi: Pandas ve NumPy gibi veri analizi kütüphaneleri, OOP prensiplerini kullanarak verileri daha etkili bir şekilde işlemeyi ve analiz etmeyi sağlar.
- Oyun Geliştirme: Pygame gibi oyun geliştirme kütüphaneleri, OOP prensiplerini kullanarak oyunları daha modüler ve ölçeklenebilir hale getirmeyi sağlar.
Bu sadece birkaç örnek. OOP, Python’da hemen hemen her alanda kullanılabilir ve daha iyi, daha düzenli ve daha yönetilebilir kod yazmayı sağlar.
Öğrendiklerinizi Pekiştirin
OOP kavramlarını daha iyi anlamak ve uygulamak için pratik yapmanız önemlidir. Aşağıdaki alıştırma sorularını çözerek bilginizi test edebilirsiniz.
- Bir ‘Hayvan’ sınıfı oluşturun ve bu sınıftan ‘Kedi’ ve ‘Köpek’ sınıflarını kalıtım yoluyla türetin. Her sınıfın kendine özgü bir ‘sesCikar’ metodu olsun.
- Bir ‘Çalışan’ sınıfı oluşturun ve bu sınıfta ‘isim’, ‘soyisim’ ve ‘maaş’ gibi özellikleri tanımlayın. Ardından, ‘maaşArttır’ adında bir metot tanımlayın ve bu metot ile çalışanın maaşını belirli bir oranda artırın.
- Bir ‘Şekil’ sınıfı oluşturun ve bu sınıftan ‘Kare’ ve ‘Daire’ sınıflarını kalıtım yoluyla türetin. Her sınıfın kendine özgü bir ‘alanHesapla’ metodu olsun.
- OOP: Programları nesneler etrafında yapılandırma yaklaşımıdır.
- Sınıf: Nesnelerin şablonudur.
- Nesne: Sınıfın bir örneğidir.
- Kalıtım: Bir sınıfın özelliklerini başka bir sınıfa aktarma mekanizmasıdır.
- Çok Biçimlilik: Bir fonksiyonun farklı nesneler üzerinde farklı şekillerde çalışabilmesidir.
- Kapsülleme: Verileri ve metotları bir arada tutarak dışarıdan erişimi kontrol etme yöntemidir.
Pratik Yapma Zamanı
Bu makalede, Python’da Nesne Yönelimli Programlamanın (OOP) temel kavramlarını öğrendiniz. Artık bu bilgileri kullanarak kendi projelerinizi geliştirmeye başlayabilirsiniz. Unutmayın, pratik yapmak öğrenmenin en iyi yoludur!
